(Baohatinh.vn) - Những ngày mùa
đông bình yên, dường như tất cả những dòng sông đều trở nên lặng lẽ. Dòng sông
Nghèn nơi chúng tôi vừa mới đi qua cũng mang dáng vẻ ấy. Nếu chỉ đơn thuần lại
qua trên những chiếc cầu bắc ngang đôi bờ, ít ai biết rằng, đó là một con sông
đã được “đổi vị”, chịu trách nhiệm tắm táp cho hơn 16 nghìn ha ruộng đồng, bờ
bãi suốt gần trọn một thập kỷ nay...
Lặng lẽ hơn trong thâm nâu mái
ngói cũ kỹ là nhà làm việc của BQL công trình bara Đò Điệm. Từ phía sau chỗ
chúng tôi đứng bỗng có tiềng rề rề của chiếc xe Honda 82 cũ kỹ. Điều khiển nó
là một người đàn ông nom cũng “cũ kỹ” không kém. Ông dừng xe và ân cần hỏi: “-
Các cháu tìm ai?” – “Dạ, chúng cháu tìm người vận hành bara lâu năm nhất ạ”.
Ông mỉm cười hiền lành: “- Là bác, bác ở đây đã hơn 1 thập kỷ”. Rồi ông chỉ tay
ra bara và bảo: “Chờ bác cất xe đã nhé”. Tôi nhìn theo bóng ông nhỏ bé chạy xe
vào sân và thầm kêu lên “người đổi vị”.
“Người đổi vị” tên thật là Nguyễn
Văn Tiếp được Công ty TNHH MTV Thủy lợi Bắc Hà Tĩnh điều về đây từ dạo công
trình đang dang dở. Năm 2008, khi công trình đi vào hoạt động, ông đảm nhận nhiệm
vụ ngăn mặn, giữ ngọt cho sông Nghèn. Men theo những bậc thang đã hoen gỉ,
chúng tôi lên tầng cao nhất bara Đò Điệm. Từ đây, nhìn xuôi về Nam là những
làng mạc im lìm và nhấp nhô lồng bè nuôi trồng thủy sản. Nhìn ngược về phương Bắc
là mênh mang, trù mật những ruộng nương ven bờ Đông, Tây. Trong dáng vẻ hiền
hòa của sông Nghèn hôm nay, tôi cảm nhận rất rõ sự ôm ấp, nuôi dưỡng của con nước
với ruộng đồng, bờ bãi các huyện Thạch Hà, Can Lộc, Lộc Hà, Đức Thọ và TX Hồng
Lĩnh.
Bản đồ Hà Tĩnh cho thấy, sông
Nghèn bắt đầu từ sông La, qua cống Trung Lương (Đức Thọ) chạy quanh gần 30 km
qua Hồng Lĩnh, Can Lộc, Lộc Hà rồi xuôi về ngã ba Đò Điệm (Thạch Hà) ra Cửa
Sót, hòa vào biển Đông. Vốn dĩ, nước ở con sông này bị nhiễm mặn do thủy triều
biển dâng lên từ Cửa Sót nên việc sản xuất nông nghiệp của các làng xã hai bên
bờ luôn gặp khó khăn. Một thời, đời sống người nông dân một số xã vô cùng cực
khổ. Dự án ngọt hóa sông Nghèn tại ngã ba sông Đò Điệm và hệ thống kênh trục
sông Nghèn nhằm hóa giải khó khăn đó.
Trong mênh mang sông nước, “người
đổi vị” không khỏi ngậm ngùi nhớ về buổi đầu gian nan. Khi ngăn dòng chảy để đổ
bê tông bản đáy, nhiều lần, hàng chục tấn bê tông cốt thép vừa đổ chưa kịp khô
đã bị nước cuốn trôi ra biển. Sau một thời gian nỗ lực thi công, tháng 3/2008,
công trình bara Đò Điệm hoàn thành. Cả dòng sông nước lợ nay nước ngọt đầy ắp.
Nhiều ruộng lúa sản xuất 1 vụ, 1 giống đã sản xuất 2 vụ với nhiều loại giống mới,
hàng nghìn ha hồ đập được khai hoang, nuôi trồng thủy sản. Công trình với sự điều
tiết nước hợp lý đã cứu hàng chục ngôi làng thoát khỏi cảnh ngập úng trong mùa
lũ.
“Người đổi vị” còn chỉ cho
chúng tôi về 17 khoang của bara. Ngoài 1 khoang âu thuyền, bara có 4 khoang
cánh cửa cung bố trí hai bên dùng để điều tiết nước phục vụ nhu cầu sản xuất; ở
giữa là 12 cánh cửa cung, khi rút chốt có thể tự đóng mở cửa theo thủy triều. Bạn
đồng nghiệp đi cùng tôi lúc này mới lên tiếng hỏi ông về những khó khăn trong
công việc.
Ông Tiếp nói, tất cả đều được vận
hành bằng máy móc, công nhân ở đây chỉ có quan trắc mực nước để điều tiết. Bây
giờ, chúng tôi làm việc bằng kinh nghiệm nên dễ, cái gian khổ chỉ diễn ra trong
những hoàn cảnh bão lũ thôi. Như đợt bão số 10 vừa qua, mực nước dâng cao ở mức
lịch sử với 2,7m khiến cả 13 nhân viên phải túc trực liên tục không kể ngày
đêm. Nhưng cũng chưa thấm gì so với thời kỳ đầu. Khi hệ thống kênh mương tưới
tiêu của các huyện chưa được xây dựng đồng bộ, việc vận hành nước bị thất thoát
rất nhiều. Hơn nữa, nhiều khu vực cần tưới lại nằm ở vị trí cao nên rất khó điều
tiết nước vào ruộng. Sau đó, công ty quyết định điều chỉnh mức cốt và phối hợp
với các hồ chứa nước lớn như hồ Vực Trống, Đồng Hố, Cu Lây, Cửa Thờ - Trại Tiểu
để vừa tưới, vừa dự trữ nước thì tình hình mới khả quan hơn.
 |
| Cống bara Đò Điệm giúp nước ngọt chảy về xuôi |
Tôi chợt nhìn ra phía xa đằng
Đông kia và nghĩ tới cuộc trò chuyện hôm nào với Chủ tịch UBND xã Thạch Mỹ (Lộc
Hà) Võ Tá Hữu. Thạch Mỹ là vùng tử địa, ruộng chỉ sản xuất 1 vụ, nhiều thôn như
Hữu Ninh, Tây Giang hầu như đất bị bỏ hoang. Sau dự án ngọt hóa sông Nghèn, Thạch
Mỹ có thêm 40 ha mặt nước được khai thác nuôi trồng thủy sản, lúa sản xuất 2 vụ,
riêng vụ hè thu từ chỗ chỉ sản xuất 100 ha đã dần tăng lên 300 ha, cho năng suất,
chất lượng cao hơn.
Mấy năm trước, tôi cũng từng đến
một vùng đất vốn trước đây bị bỏ hoang của xã Ích Hậu (Lộc Hà) - vùng Nam Hà, Hạ
Lội (ven đê tả ngạn sông Nghèn). Trước đây, vùng này bỏ hoang hóa do nguồn nước
bị nhiễm phèn, nhiễm mặn nặng. Khi dự án ngọt hóa sông Nghèn thành công, cùng với
chủ trương di dân của xã, vùng đất này trở thành làng mới và được người dân cải
tạo, xây dựng hồ đập để nuôi trồng thủy sản. Hiện nay, cùng với 30 hộ nuôi thủy
sản nước ngọt quy mô nhỏ, vùng này còn có dự án xây dựng trung tâm giống cá nước
ngọt lớn nhất Bắc Trung Bộ với diện tích hơn 50 ha.
Gần trọn 1 thập kỷ được dựng
lên ở ngã ba sông nước, bara Đò Điệm vẫn đang trong hành trình thực hiện nhiệm
vụ của mình với ruộng đồng, bờ bãi. Và những thế hệ công nhân ở đây vẫn đang
đêm ngày miệt mài, tận tâm, tận lực để hiện thực hóa những mục tiêu của công
trình.
Hà Tĩnh, tháng 10/2017
Hoài Oanh
Viết và chia sẻ bình luận:
Like để cập nhật các bài viết qua facebook. Cảm ơn bạn đã ghé thăm, ủng hộ!
Blogger Comment
Facebook Comment