Chưa quốc gia nào sử dụng được nước
thông minh hơn người Israel, khi họ sáng chế máy lọc nước biển, tái chế nước
sinh hoạt, quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn nước tự nhiên…
Đặc biệt là nâng cao nhận thức,
thay đổi tư duy và hành động người dân về vấn đề nước sạch.
Nằm ở khu vực Trung Đông với diện
tích 22.000km2 Israel có tới 60% diện tích đất là sa mạc,thường xuyên phải đối
mặt với nguy cơ hạn hán. Trong khi hầu khắp thế giới, mỗi khi thiếu nước người
ta sẽ khoan nhiều hơn, hút nhiều hơn từ tự nhiên, còn người Israel thì người ta
tận dụng tới từng giọt nước và tái sử dụng càng nhiều càng tốt nhờ các công nghệ
tưới nước nhỏ giọt, xử lý nước thải, nước biển - Sản phẩm của những bộ óc Do
Thái siêu việt!
TƯỚI NHỎ GIỌT LÀM SA MẠC NỞ HOA
Tháng 3/2014, trong lần hội kiến
tại Mỹ, thống đốc bang California thông báo với thủ tướng Israel: “Chúng
tôi đang ở tâm điểm của một cuộc
đại hạn hán”. Ngài Thủ tướng đáp: “Chúng tôi chẳng có vấn đề gì về nước cả!”. Tại
sao một xứ sa mạc nghèo nước như Israel lại có thể “thách thức” bang trù phú nhất
tại một quốc gia giàu nước như Mỹ? Câu trả lời nằm ở cách cư xử với nước của
người Do Thái: “Đối với quốc gia, nước như là máu đối với con người!”
Tận dụng tới từng giọt nước và tái sử dụng càng nhiều càng tốt, nhờ các công nghệ tưới nước nhỏ giọt, xứ lý nước thải, nước biển là sản phẩm của những bộ óc Do Thái siêu việt
“Luật Nước” năm 1959 của Israel
quy định: “Nước thuộc chủ quyền quốc gia”. Ai muốn đào một cái giếng, ngay cả
trên đất của mình, cũng phải xin phép.
Năm 1935, Simcha Blass, vốn được
mệnh danh “người nước” của Israel, đi ngang hàng rào nhà bạn và thấy một cây mọc
cao hơn hẳn các cây cùng hàng. Ông phát hiện ra cạnh gốc cây có đường ống dẫn
nước bị thủng một lỗ. Blass ngờ rằng những giọt nước nhỏ đều đặn ngấm vào rễ
cây là nguyên nhân khiến cái cây cao vống như vậy. Chúng đã trở thành nỗi ám ảnh
với “người nước”, để rồi 25 năm sau nảy sinh ra một ý tưởng thiên tài, làm cuộc
cách mạng trong ngành nông nghiệp thế giới.Từ thuở ban đầu của nền văn minh
nhân loại cho đến bây giờ tưới ngập vẫn là hình thức thủy lợi phổ biến. Trước
khi được đám rễ cây hấp thụ thì một nửa nước đã bị bốc hơi hoặc thấm vào đất. Ở
một xứ bán sa mạc như Israel thì đó là sự phung phí không thể chấp nhận. Thế
là, dù đã nghỉ hưu, Simcha Blass bắt tay vào thực hiện dự án “Tưới nhỏ giọt”.
Sau khoảng 3 năm “vật lộn”, theo
lời ông nói, Blass phát hiện 2 điều. Một là tưới nhỏ giọt tốn ít hơn tưới truyền
thống từ 50 đến 60% nước. Hai là, điều này quan trọng hơn cả việc tiết kiệm nước,
“cây nhỏ giọt” cho năng suất cao hơn hẳn “cây tưới ngập”. Sau này, người ta còn
phát hiện thêm: Phân bón và chất dinh dưỡng được trộn vào nước nhỏ giọt để tưới
thẳng vào rễ cây giúp cho mặt đất không bị dư thừa các loại hóa chất có ảnh hưởng
xấu đến môi trường nước. Nhờ tưới nhỏ giọt, người dân có thể trồng cây ở bất cứ
đâu, kể cả là trên sa mạc, bởi đất bây giờ không còn nhiệm vụ cung cấp dinh dưỡng
cho cây, đó là phần việc của nước nhỏ giọt! Tưới nhỏ giọt làm sa mạc nở hoa.
 |
| Nhà máy khử mặn nước biển Hadera |
Tuy nhiên, Blass không thể hiện
thực hóa được ý tưởng thiên tài của mình. Ông đã xuôi tay vì các rào cản kỹ thuật
phức tạp và không được sự ủng hộ của giới hàn lâm, chính quyền. Nhưng khi những
người nông dân ở Kipbutz (công xã) Hatzerim nằm trong sa mạc Negev mua được bản
quyền từ tay “người nước” và vượt qua thách thức ấy (Họ có hàng loạt sáng kiến
thông minh để hoàn thiện các đầu tưới) thì “tưới nhỏ giọt” thành công tức thì.
Chỉ trong vài năm, không trang trại nào ở Israel còn tưới ngập. Và công nghệ tưới
nhỏ giọt vẫn không ngừng được đổi mới. Bây giờ, nó có thể “ lắng nghe” được nhu
cầu của tỷ cây trồng, nhờ những thiết bị rẻ tiền đặt gần rễ cây và phát tín hiệu
khi cây cần chất dinh dưỡng hay nước.
Ngày nay, “tưới nhỏ giọt” đã “chảy”
đến hơn 110 nước trên thế giới, gồm cả Việt Nam. Doanh thu của ngành công nghiệp
“tưới nhỏ giọt” lên tới gần 4 tỷ USD. Thị trường này rất hấp dẫn, vì khi nước
ngày càng hiếm, thế giới nông nghiệp sẽ dần chuyển dịch, không thể đảo ngược, từ
tưới ngập sang tưới nhỏ giọt!
 |
| Hệ thống xử lý nước biển tiên tiến giúp Israel không chỉ đảm bảo nguồn nước ngọt cho sinh hoạt mà còn phát triển nền nông nghiệp. (Ảnh: Nhà máy xử lý nước biển Mekorot, Israel). |
 |
| Thu hoạch cá trên sa mạc Esrael, Israel. |
ĐỔI NƯỚC NGỌT LẤY… NƯỚC THẢI!
Từ thời thượng cổ con người đã sống
cạnh những bãi rác của mình. Hồi cuối thế kỷ 19, “Cái chết đen”- cơn đại dịch tả
tràn qua London rồi kéo lê khắp châu Âu- khởi nguồn từ một cái giếng ô nhiễm.
Từ đó, người ta bắt đầu cách ly nguồn nước uống với nước thải. Ở các thành phố
đều có những kênh mương riêng dẫn nước thải ra sông biển.
Trước khi xả bỏ, nước thải phải
qua xử lý. Đầu tiên, rác bị các tấm màng lọc chặn lại. Sau đó, nước thải hôi thối
được chứa trong những thùng lớn. Chất hữu cơ rắn và bùn chìm xuống đáy thùng sẽ
được vớt lên, cho ra bãi rác. Đến đây có thể xả nước thải ra sông biển qua một
đường ống chuyên dụng. Tuy nhiên, trong nước thải vẫn tồn tại các chất hữu cơ
lơ lửng như cặn bã của con người, mẩu thức ăn nhỏ, tế bào da chết… Người ta phải
bơm oxy và những vi khuẩn vô hại vào nước. Chúng sẽ “chén” đến bội thực đám hữu
cơ đó, rồi
“béo” đến mức chìm xuống đáy
thùng để được loại bỏ như công đoạn trên. Thế nhưng, trong nước vẫn còn virus
và các chất độc hại khác. Nước vẫn có mùi, chẳng để làm gì! Vì “thải” nghĩa là
vất đi!
Nhưng người Do Thái lại có tham vọng
lấy nước thải để tưới cho cây trồng. Nhiều cuộc tranh luận về ý tưởng khá hoang
đường (với trình độ khoa học kỹ thuật của những năm 1950) đã nổ ra trong quốc hội
Israel. Tuy bị phủ quyết, nhưng nhiệm vụ tái sử dụng nước thải vẫn được người
Israel coi là một ưu tiên tầm quốc gia. Không hề ầm ĩ, họ từng bước xây dựng
trên toàn quốc cơ sở hạ tầng xử lý nước thải.
Mãi năm 1973, người Do Thái mới
“phù phép” biến được nước thải thành nước dùng cho nông nghiệp ở Shafdan- Nhà
máy xử lý nước thải - gần thủ đô Tel Aviv. Họ tận dụng những đồi cát nằm trên một
tầng ngậm nước sâu 100m để làm bộ lọc nước thải đã xử lý qua vi khuẩn. Sau gần
1 năm được lọc trong cát tinh khiết, nước thải thấm xuống đến tầng ngậm nước (một
cái hồ chứa tự nhiên) đã thành thứ nước chất lượng tuyệt vời, thậm chí có thể uống
được! Nước này được dẫn về sa mac để tưới cây hoặc bơm ra sông để giúp nâng cao
“sức khỏe”, cho các dòng sông đều chảy. Shafdan đã vẽ lại bức tranh toàn cảnh về
nước của Israel bằng những màu sắc tươi mới!
Sau Shafdan, hàng loạt nhà máy xử
lý nước thải theo hình mấu ấy mọc lên trong các thành phố của người Do Thái.
Bây giờ, mỗi năm Israel lại bổ xung vào kho tài nguyên nước của mình 500 tỷ lít
nước thải tái chế. Một quan chức của chính phủ Israel phát biểu: “Những năm 80
của thế kỳ trước nếu không có nguồn nước thải tái chế thì không còn nền nông
nghiệp nước này!”
Trong khi nước thải là điều phiền
hà của nhiều quốc gia thì nay 95% nước thải ở Israel đã được xử lý. 85% nước thải
tái chế được sử dụng cho nông nghiệp, đứng đầu thế giới. Nước xếp thứ 2 là Tây
Ban Nha - 25%, Mỹ chỉ có 10%. Với người nông dân Do Thái, nước tái chế tin cậy
hơn nước mưa, vì nó không phụ thuộc vào sự đỏng đảnh của thời tiết.
Thật thú vị là người Israel đang
lo lắng: dù dân số vẫn gia tăng song nguồn nước thải cứ ngày một ít! (Có một
nguyên nhân: Từ khi còn là học sinh mầm non, người Israel đã được dạy: Không được
lãng phí dù chỉ là một giọt nước!). Để có nước thải mà họ coi như một thứ “tài
nguyên”, người Do Thái vạch kế hoạch đánh đổi nước ngọt của mình lấy nước thải
của Jordan - quốc gia láng giềng - hay của người Palestine ở bờ Tây và dải
Gaza.
NHỮNG NHÀ “GIẢ NƯỚC THUẬT”
Nước khử mặn đã mở trang mới hồ sơ nước của Israel, khiến quốc gia này trở nên thừa nước, thậm chí có thể dùng nước như một công cụ ngoại giao, mưu cầu hòa bình với các quốc gia láng giềng khát nước.
Ngay từ ngày đầu lập quốc (năm
1949) trên một dải đất ven Địa trung hải, David Ben - Gurion, thủ tướng đầu
tiên của người Do Thái, đã nung nấu kỹ ý tưởng lọc nước biển lấy nước ngọt. Một
việc làm liên tưởng tới các nhà giả kim thuật thời Trung cổ - những người khát
khao biến thứ có ít giá trị (Chì/ nước biển) thành thứ có nhiều giá trị (Vàng/
nước ngọt). Thực ra, từ trong chiến tranh thế giới thứ 2 quân đội Mỹ đã làm rồi,
song với giá đắt điên rồ!
Năm 1954, ở Israel cũng có một
nhà khoa học “điên rồ”- Alexander Zarchin, người Liên Xô gốc Do Thái - chia sẻ
mối quan tâm của thủ tướng. Phương pháp khử mặn của ông ta là: “Đóng băng nước
biển để tách muối ra khỏi nước”. Ben-Gurion bị nhiệt huyết của nhà khoa học
“điên” thuyết phục, quyết định cấp tiền để biến ý tưởng đó thành hiện thực. Kết
quả không được mỹ mãn. Dù giá nước lọc từ Địa trung hải đã rẻ hơn 15 lần thì vẫn
đắt hơn nước được lấy từ biển hồ nước ngọt Galiee của Israel.
Song cũng từ đó, người Do Thái
“nói” bắt đầu chuyển sang “hành động”. Năm 1959, họ thành lập Ban kỹ thuật khử
mặn quốc gia, gồm có 13 kỹ sư. Và 13 con người này đã làm thay đổi đất nước.
Sau thất bại của phương pháp Zarchin,
họ biết mình cần một cái gì đó đột
phá. Thế rồi lần lượt từ cách “Nén hơi cơ học” đến “Chưng cất đa hiệu ứng”,
công nghệ khử mặn đã có đà tiến nhảy vọt. Nhưng công nghệ “thẩm thấu ngược”- mới
là bước nhảy khổng lồ.
Năm 1960, Sydney Loeb, một ngươi
Do Thái gốc Mỹ, đã phát minh ra (từ phòng thí nghiệm của Đại học California)
màng RO có thể biến nước lợ thành nước ngọt nhờ có những lỗ kích thước bằng hạt
nano, đủ to để nước tinh khiết lọt qua, song cũng đủ nhỏ để ngăn chặn các hạt
muối, khoáng chất. Tại Mỹ, ông không thành công cả ở đời tư lẫn trong sự nghiệp.
Trở về Israel, ông được ghi danh mình vào lịch sử khi màng RO, tác phẩm của
ông, bắt đầu được sử dụng trong nhà máy khử mặn Ashkelon.
Năm 2005, từ nước biển, Ashkelon
đã “trình làng” thứ nước ngọt nhất, sạch nhất, trong nhất toàn cõi Israel. Đã
thế lại rẻ đến nỗi chính quyền Do Thái đề nghị nhà máy tăng ngay gấp đôi công
suất. Sau thành công của Ashkelon, hàng loạt nhà máy khử mặn của người Do Thái
dùng màng RO ra đời. Màng RO nổi tiếng đến nỗi bây giờ hầu hết nhà máy khử mặn
xây dựng mới trên thế giới đều phải dùng nó.
Năm 2018, mỗi ngày Israel “chắt lọc”
được 2 tỷ lit nước ngọt từ biển, cung cấp 94% (từ con số 0) nước sinh hoạt cho
người dân của mình. Nước khử mặn đã mở trang mới hồ sơ nước của Israel, khiến
quốc gia này trở nên thừa nước, thậm chí có thể dùng nước như một công cụ ngoại
giao, mưu cầu hòa bình với các quốc gia láng giềng khát nước.
Khử mặn cũng làm thay đổi tư duy
về nước. Nước không còn là sản phẩm của trời, là tài nguyên như than đá, dầu mỏ,
mà thuần túy là vấn đề kinh tế. Miễn cứ có tiền, bạn sẽ có nước! Bao nhiêu và
như thế nào tùy vào tài khoản của bạn, không phải chắp tay: ”Lạy trời mưa xuống,
lấy nước tôi uống…”.
Thời Trung cổ, các nhà “giả kim
thuật” đã thất bại trong mọi cố gắng biến chì thành vàng. Thời hiện đại, các
nhà “giả nước thuật” đã thành công biến nước biển thành nước ngọt. Với 3/4 bề mặt
trái đất là biển, chỉ có khử mặn mới giải quyết được cuộc khủng hoảng nước toàn
cầu.
Hà Linh Quân enternews.vn
Viết và chia sẻ bình luận:
Like để cập nhật các bài viết qua facebook. Cảm ơn bạn đã ghé thăm, ủng hộ!
Blogger Comment
Facebook Comment