Nước - nguồn tài nguyên thiết yếu
cho cuộc sống của con người, sự phát triển bền vững của mọi quốc gia và là ưu
tiên hàng đầu để phát triển bền vững
Phát triển bền vững không phải là
một khái niệm mới, mà thực ra đã được sử dụng trong quản lý các tài nguyên có
khả năng tái tạo. Con người hoàn toàn có khả năng làm cho phát triển được bền vững,
đảm bảo tài nguyên đáp ứng được những nhu cầu hiện tại của mình mà không gây
phương hại đến việc đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai, đồng thời giảm
thiểu tổn hại tới hệ thống kinh tế- xã hội và môi trường.
Nước là yếu tố cơ bản không thể
thiếu trong việc duy trì sự sống và mọi hoạt động của con người trên hành tinh.
Việc đáp ứng nhu cầu về nước đảm bảo cả về chất lượng và số lượng là một điều
kiện tiên quyết để phát triển bền vững.
Kể từ đầu thế kỷ 20, lượng nước
tiêu thụ toàn cầu tăng 7 lần, chủ yếu do sự gia tăng dân số và nhu cầu về nước
của từng cá nhân. Cùng với sự gia tăng dân số và khát vọng cải thiện cuộc sống
của mỗi quốc gia và của từng cá nhân thì nhu cầu về nước ngày càng gia tăng là
điều tất yếu. Vì vậy, trên thực tế việc đảm bảo cấp nước đáp ứng về chất lượng
cho toàn bộ dân số toàn cầu và bảo tồn các hệ sinh thái vẫn còn là một mục tiêu
xa vời. Do sự biến đổi về nhiệt độ và lượng mưa, hiện nay nhiều nơi đã thường
xuyên không có đủ nước để đáp ứng nhu cầu. Vì thế, trong thế kỷ 21, thiếu nước
sẽ là một vấn đề nghiêm trọng nhất trong các vấn đề về nước, đe doạ quá trình
phát triển bền vững.
Theo đánh giá của nhiều cơ quan
nghiên cứu về tài nguyên nước, hiện tại có khoảng 1/3 số quốc gia trên thế giới
bị thiếu nước và đến 2025 con số này sẽ là 2/3 với khoảng 35% dân số thế giới sẽ
rơi vào tình cảnh thiếu nước nghiêm trọng. Ở một số quốc gia, lượng nước cho mỗi
đầu người đang bị giảm đáng kể. Hội nghị về nước của Liên hợp quốc vào năm 1997
đã thống nhất “Tất cả mọi người, không phân biệt tuổi tác, địa vị kinh tế, xã hội
đều có quyền tiếp cận nước uống với số lượng và chất lượng đảm bảo cho các nhu
cầu cơ bản của mình”, theo đó, tiếp cận với nước uống là quyền cơ bản của con
người. Tuy nhiên, cho đến nay, số người thiếu nước uống sạch an toàn vẫn đang
không ngừng gia tăng. Vì vậy, mối lo về nước không phải của riêng một quốc gia
nào.
Nước đang trở thành tâm điểm tại
nhiều diễn đàn lớn thế giới. Tại Hội nghị Thượng đỉnh về môi trường tại
Johannesburg, Nam Phi, nước được xếp ở vị trí cao nhất trong số 5 ưu tiên để
phát triển bền vững (WEHAB), đó là: Nước-W; Năng lượng-E; Sức khoẻ-H; Nông nghiệp-A;
và Đa dạng sinh học-B.
Việt Nam luôn khẳng định “nước là
tài nguyên đặc biệt quan trọng, là thành phần thiết yếu của sự sống và môi trường,
quyết định sự tồn tại, phát triển bền vững của đất nước” và vì vậy, Chính phủ
Việt Nam luôn nỗ lực tăng cường và kiện toàn, thể chế, chính sách trong lĩnh vực
tài nguyên nước, đẩy mạnh hợp tác với
các quốc gia có chung nguồn nước với Việt Nam cũng như hợp tác và tranh thủ sự
hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, các quốc gia trên thế giới và khu vực để quản
lý, bảo vệ hiệu quả tài nguyên nước nhằm góp phần vào tiến trình phát triển bền
vững của đất nước cũng như của thế giới và khu vực.
1. KHÁT QUÁT VỀ TÀI NGUYÊN NƯỚC
VIỆT NAM
Việt Nam có 3450 sông, suối với
chiều dài từ 10 km trở lên. Các sông suối này nằm trong 108 lưu vực sông được
phân bố và trải dài trên cả nước.
Nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa,
Việt Nam được đánh giá là quốc gia có nguồn tài nguyên nước khá phong phú cả về
lượng mưa, nguồn nước mặt trong các hệ thống sông, hồ và nguồn nước dưới đất.
Về lượng mưa: lượng mưa trung
bình năm của Việt Nam vào khoảng 1940-1960mm (tương đương tổng lượng nước khoảng
640 tỷ m3/năm), thuộc số quốc gia có lượng nước mưa vào loại lớn trên thế giới.
Tuy nhiên, lượng mưa của Việt Nam phân bố rất không đều theo không gian và thời
gian. Lượng mưa tập trung chủ yếu trong 4-5 tháng mùa mưa (chiếm 75-85% tổng lượng
mưa năm), lượng mưa trong mùa khô chỉ chiếm 15-25%. Khu vực có lượng mưa lớn là
các khu vực phía Đông Trường Sơn thuộc vùng Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ, Tây
Nguyên và khu vực trung du, miền núi Bắc Bộ.
Về nước mặt: tổng lượng dòng chảy
hàng năm khoảng 830-840 tỉ m3, trong đó tập trung chủ yếu (khoảng 57%) ở lưu vực
sông Cửu Long, hơn 16% ở lưu vực sông Hồng-Thái Bình, hơn 4% ở lưu vực sông Đồng
Nai, còn lại ở các lưu vực sông khác. Tuy nhiên, lượng nước sinh ra ở phần lãnh
thổ Việt Nam chỉ chiếm khoảng 310-315 tỷ m3/năm (khoảng 37%), chủ yếu thuộc các
lưu vực sông Hồng-Thái Bình, Đồng Nai, Cả, Ba, Vũ Gia-Thu Bồn.
Để đáp ứng các yêu cầu trữ lượng,
điều tiết dòng chảy phục vụ cấp nước trong mùa khô và phòng, chống và giảm lũ,
lụt trong mùa mưa, Việt Nam đã, đang và tiếp tục phát triển hệ thống các hồ chứa
nước. Theo kết quả thống kê, rà soát sơ bộ, cả nước có trên 2.900 hồ chứa thủy
điện, thủy lợi đã vận hành, đang xây dựng hoặc đã có quy hoạch xây dựng với tổng
dung tích trên 65 tỷ m3. Trong đó, khoảng 2.100 hồ đang vận hành, tổng dung
tích hơn 34 tỷ m3 khoảng 240 hồ đang xây dựng, tổng dung tích hơn 28 tỷ
m3, trên 510 hồ đã có quy hoạch, tổng
dung tích gần 4 tỷ m3. Trong số các hồ nêu trên, có khoảng 800 hồ thủy điện, tổng
dung tích trên 56 tỷ m3, gồm 59 hồ đang vận hành, 231 hồ đang xây dựng và hơn
500 hồ đã có quy hoạch xây dựng và hơn
2.100 hồ chứa thủy lợi, tổng dung tích hơn 9 tỷ m3, phần lớn là hồ chứa nhỏ, đã
xây dựng xong, đang vận hành. Các lưu vực sông có số lượng hồ chứa và tổng dung
tích các hồ chứa lớn gồm: sông Hồng, gẩn 30 tỷ m3; sông Đồng Nai, trên 10 tỷ
m3, sông Sê San, gần 3,5 tỷ m3; sông Mã, sông Cả, sông Hương, sông Vũ Gia – Thu
Bồn và sông Srêpok có tổng dung tích hồ chứa từ gần 2 tỷ m3 đến 3 tỷ m3. Có 19
tỉnh có tổng dung tích hồ chứa từ trên 1 tỷ m3 trở lên.
Về nước dưới đất: Tiềm năng nguồn
nước dưới đất của Việt Nam là tương đối lớn, ước tính khoảng 63 tỷ m3/năm, tập
trung chủ yếu ở các khu vực đồng bằng Bắc Bộ, đồng bằng Nam Bộ và khu vực Tây
Nguyên.
2. TÀI NGUYÊN NƯỚC VỚI SỰ PHÁT
TRIỂN BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM – CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC
Trong vài thập kỷ gần đây, Việt
Nam đã đạt được những thành tựu phát triển to lớn cả về kinh tế và xã hội. Tỷ lệ
nghèo đói trên cả nước đã được giảm đáng kể. Kinh tế Việt Nam có mức tăng trưởng
vượt bậc, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp. Để có được những
thành tựu trên không thể phủ nhận sự đóng góp vô cùng quan trọng của tài nguyên
nước. Nước còn là yếu tố quan trọng trong việc bảo đảm an ninh lượng thực, an
ninh năng lượng và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Nước cho nông nghiệp: nước có vai
trò chủ đạo trong những thành tựu đạt được về sản xuất lúa gạo ở Việt Nam, góp
phần quan trọng đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới. Hiện
nay, nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp nhiều nhất ở hai vùng đồng bằng
là đồng bằng sông Cửu Long và sông Hồng, chiếm tỷ lệ 70% lượng nước sử dụng. Nước
cũng đóng vai trò quyết định trong sự tăng trưởng các sản phậm cây công nghiệp,
như: chè, cà phê, hồ tiêu, mía đường, cao su...
Nước cho năng lượng: Nước cũng đã
góp phần quan trọng trong việc bảo đảm an ninh năng lượng của Việt Nam trong điều
kiện nhu cầu về năng lượng không ngừng gia tăng. Tiềm năng thuỷ điện của Việt
Nam là khá lớn, tập trung chủ yếu trên lưu vực sông Hồng, sông Đồng Nai và các
lưu vực sông ở miền Trung và Tây nguyên. Năm 2010, thuỷ điện đã đóng góp khoảng
40% tổng sản lượng điện toàn quốc. Dự báo tổng công suất thuỷ điện đến năm 2025
là 33.310MW, trong đó trên 80% trong số này là từ các nhà máy thuỷ điện xây dựng
trên các sông của Việt Nam.
Nước cho sinh hoạt và vệ sinh: đến
nay hầu hết các thành phố, thị xã ở Việt Nam đều có hệ thống cấp nước tập trung
và khoảng 300/635 thị trấn, thị tứ có dự án xây dựng hệ thống cấp nước tập
trung. Tổng công suất thiết kế các nhà máy nước ở các khu vực đô thị đạt khoảng
5,4 triệu m3/ngày, nhưng mới chỉ đáp ứng khoảng 70% nhu cầu sử dụng nước của
các đô thị. Hịện nay, với yêu cầu cấp nước cho khoảng 30 triệu người dân cùng với
nhu cầu nước cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ, vệ sinh môi trường
tại các đô thị thì cần khoảng từ 8 đến 10 triệu m3/ngày. Đối với khu vực nông
thôn, đến nay có khoảng 62% dân số nông thôn được cấp nước sinh hoạt hợp vệ
sinh, nhưng nếu xét theo tiêu chuẩn nước sạch thì tỷ lệ này chỉ đạt đạt khoảng
30%. Nguồn cấp nước cho sinh hoạt, vệ sinh của người dân ở nhiều đô thị và phần
lớn khu vực nông thôn là từ nguồn nước dưới đất.
Ngoài ra, cũng không thể phủ nhận
sự đóng góp quan trọng của nước trong sự tăng trưởng mạnh mẽ về sản lượng nuôi
trông thủy sản trong những năm gần đây khi với mức tăng trưởng bình quân trên
12%/năm, đóng góp đáng kể cho ngân sách nhà nước, đồng thời tạo được nhiều cơ hội
về việc làm cho người lao động. Tương tự, nước cũng đã góp phần không nhỏ trong
sự phát triển các ngành sản xuất công nghiệp, du lịch, dịch vụ trong thời gian
qua.
Tuy nhiên, bên cạnh những đóng
góp quan trọng trong sự tăng trưởng kinh tế, xã hội, công cuộc xóa đói, giảm
nghèo, tài nguyên nước của Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức, khó
có thể giải quyết được trong một sớm một chiều mà trái lại, đòi hỏi phải mất
nhiều thời gian, nguồn lực cùng với sự nỗ lực tham gia của toàn xã hội, đặc biệt
là ý chí chính trị và quyết tâm của Đảng và Nhà nước. Có thể kể ra một số thách
chính như sau:
- Hơn 2/3 lượng nước trên các hệ thống sông của
Việt Nam được hình thành từ ngoài lãnh thổ, trong khi cơ chế, chính sách hợp
tác, chia sẻ nguồn nước giữa các quốc gia chưa hiệu quả.
- Tình trạng ô nhiễm, suy thoái,
cạn kiệt nguồn nước vẫn tiếp tục gia tăng trong khi cơ chế kiểm soát các nguồn
gây ô nhiễm, các hoạt động chặt phá rừng chưa hiệu quả cộng với tác động của biến
đổi khí hậu đến tài nguyên nước đang ngày càng rõ rệt hơn. Thiên tai bão, lũ, lụt,
hạn hán, xâm nhập mặn, ngập úng, nước biển dâng,...đang ngày càng gia tăng cả về
mức độ nghiêm trọng và phạm vi ảnh hưởng.
- Tăng trưởng kinh tế không ngừng
dẫn đến nhu cầu nước của các ngành kinh tế-xã hội tăng lên trong khi tình trạng
sử dụng nước lãng phí, kém hiệu quả vẫn còn phổ biến cộng với nguồn nước tiếp tục
bị suy thoái, cạn kiệt và cơ sở hạ tầng về tài nguyên nước lạc hậu.
- Sức ép về dân số và chất lượng
cuộc sống tiếp tục gia tăng trong một vài thập kỷ tới. Dự báo năm 2020 dân số
Việt Nam tăng lên khoảng 98 triệu người và sẽ ổn định ở mức 120 triệu người
trong vòng 2-3 thập kỷ sau nữa. Sự gia tăng dân số và yêu cầu nâng cao chất lượng
cuộc sống sẽ cần nhiều nước hơn cho phát triển sản xuất và dân sinh là thách thức
lớn nhất đối với sự phát triển và quản lý tài nguyên nước quốc gia.
- Mâu thuẫn, tranh chấp trong sử
dụng nước tiếp tục gia tăng; nguồn lực đầu tư cho quản lý, bảo vệ tài nguyên nước
không đáp ứng yêu cầu; hệ thống pháp luật về tài nguyên nước còn thiếu đồng bộ
và việc triển khai thực hiện chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
3. QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN NƯỚC ĐỂ
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM
Ở Việt Nam, tầm quan trọng của
tài nguyên nước đối với phát triển bền vững đã có sự chuyển biến rõ rệt cả về
nhận thức và hành động. Theo đó, đã đặt ra yêu cầu phải quản lý bền vững và hiệu
quả hơn các hoạt động khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên nước và phòng chống,
khắc phục hậu quả tác hại do nước gây ra; quản lý tài nguyên nước phải theo
phương thức tổng hợp, sử dụng đa mục tiêu và phải gắn với các tài nguyên thiên
nhiên khác - một phương thức quản lý tài nguyên nước đã được áp dụng thành công
ở một số nước trên thế giới và ngày càng chứng tỏ là một phương thức quản lý hiệu
quả đang được nhiều quốc gia nghiên cứu áp dụng.
Công tác quản lý tài nguyên nước
không ngừng được tăng cường và đã có những bước tiến quan trọng trong cơ cấu tổ
chức ngành nước từ trung ương đến địa phương với việc thành lập Bộ Tài nguyên
và Môi trường để thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tài nguyên nước, tách
chức năng quản lý khỏi chức năng cung cấp các dịch vụ về nước là một bước đột
phá hết sức quan trọng, đặc biệt là trong năm 2014 đã ban hành Thông tư liên tịch
số 50/2014/TTLT-BTNMT-BNV hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ
chức của của Sở Tài nguyên và Môi trường thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương, Phòng Tài nguyên và Môi trường thuộc Ủy ban nhân dân huyện,
quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. Đồng thời, thể chế về tài nguyên nước cũng
không ngừng được hoàn thiện và kiện toàn để đáp ứng yêu cầu quản lý trong tình
hình mới: nhiều văn bản quy phạm pháp luật về tài nguyên nước đã được ban hành,
tạo hành lang pháp lý cho việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tài
nguyên nước trên phạm vi cả nước; công tác sắp xếp tổ chức cũng được chú trọng,
Sở Tài nguyên và Môi trường đã được thành lập tại tất cả 63 tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương với các đơn vị chuyên trách trực thuộc để thực hiên nhiệm vụ
quản lý tài nguyên nước trên địa bàn; công tác đào tạo và tăng cường nguồn nhân
lực về quản lý tài nguyên nước luôn được quan tâm, coi trọng và được thực hiện
đồng bộ ở tất cả các cấp.
Quản lý tài nguyên nước theo
phương thức tổng hợp và toàn diện đã trở thành quan điểm nhất quán của Việt Nam
và đã được thể hiện xuyên suốt trong Chiến lược quốc gia về tài nguyên nước năm
2006 “quản lý tài nguyên nước phải được thực hiện theo phương thức tổng hợp và
thống nhất trên cơ sở lưu vực sông. Cơ cấu sử dụng nước phải phù hợp với sự
chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước; Tài nguyên nước phải được phát triển bền vững; khai thác, sử dụng tiết
kiệm, hiệu quả, tổng hợp và đa mục tiêu. Phải coi sản phẩm nước là hàng hoá; sớm
xóa bỏ cơ chế bao cấp, thực hiện xã hội hoá các hoạt động bảo vệ, phát triển
nguồn nước và cung ứng dịch vụ nước”; đồng thời, phương thức quản lý này cũng
được thể hiện thống nhất trong các nghị định, quyết định, thông tư cũng như
trong việc triển khai chính sách quản lý tài nguyên nước ở các cấp.
Đặc biệt, gần đây quan điểm quản
lý tổng hợp, toàn diện tài nguyên nước đã được luật hóa và được quy định trong
Luật tài nguyên nước số 17/2012/QH13 -
văn bản pháp lý cao nhất về lĩnh vực tài nguyên nước. Theo đó, một trong những
nguyên tắc quản lý tài nguyên nước đã được quy định trong Luật là: ”Việc quản
lý tài nguyên nước phải bảo đảm thống nhất theo lưu vực sông, theo nguồn nước,
kết hợp với quản lý theo địa bàn hành chính.”
và ” Tài nguyên nước phải được quản lý tổng hợp, thống nhất về số lượng
và chất lượng nước; giữa nước mặt và nước dưới đất; nước trên đất liền và nước
vùng cửa sông, nội thủy, lãnh hải; giữa thượng lưu và hạ lưu, kết hợp với quản
lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác”. Cùng với nguyên tắc này, Luật cũng
đã thể chế các quy định, biện pháp cụ thể để thực hiện phương thức quản lý tổng
hợp tài nguyên nước trong các hoạt động quy hoạch, bảo vệ, khai thác, sử dụng
tài nguyên nước và phòng, chống tác hại do nước gây ra,...
Luật tài nguyên nước năm 2012
thay thế cho Luật tài nguyên nước năm 1998 cơ bản khắc phục được những bất cập,
tồn tại của văn bản này đã được đánh giá, tổng kết từ thực tiễn 13 năm thực hiện,
như đối tượng quản lý tài nguyên nước không còn bị bó hẹp chỉ về chất lượng và
số lượng nước mà đã được mở rộng đến việc quản lý cả lòng, bờ bãi sông cũng như
việc thiết lập các công cụ, biện pháp kinh tế trong quản lý tài nguyên nước. Đồng
thời, kế thừa Luật tài nguyên nước năm 1998, một số nội dung đã được quy định
rõ ràng, cụ thể và chi tiết hơn. Ngoài ra, nhiều quy định mới được bổ sung
trong Luật, phù hợp và đáp ứng được yêu cầu chung về quản lý tài nguyên nước
trong giai đoạn hiện nay và trong thời gian tới. Có thể khái quát những điểm mới
trong Luật tài nguyên nước vừa được Quốc hội Việt Nam thông qua so với Luật tài
nguyên nước năm 1998 như sau:
-Về quy định chung:
Ngoài việc chỉnh sửa, điều chỉnh,
bổ sung một số nội dung về phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc, chính sách về tài
nguyên nước nhằm coi tài nguyên nước là tài sản của nhà nước, thực hiện chủ
trương kinh tế hóa, khai thác, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả và thực hiện quản
lý tổng hợp, thống nhất tài nguyên nước theo lưu vực sông kết hợp với quản lý
theo địa bàn hành chính, Luật đã bổ sung quy định nhiều vấn đề chung khác như:
tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tài nguyên nước; lấy ý kiến của cộng
đồng dân cư và tổ chức, cá nhân liên quan trong khai thác, sử dụng tài nguyên
nước, xả nước thải vào nguồn nước; danh mục lưu vực sông.
-
Về điều tra cơ bản, Chiến lược, Quy hoạch tài nguyên nước:
Đây là chương mới, bao gồm những
quy định nhằm tăng cường công tác điều tra cơ bản tài nguyên nước và quản lý
tài nguyên nước theo chiến lược, quy hoạch, gồm các quy định về: trách nhiệm của
Nhà nước trong điều tra cơ bản tài nguyên nước; quy hoạch tổng thể điều tra cơ
bản tài nguyên nước; các hoạt động điều tra cơ bản tài nguyên nước; chiến lược
tài nguyên nước; quy hoạch tài nguyên nước; nguyên tắc, căn cứ lập quy hoạch
tài nguyên nước; nội dung của các loại (quy hoạch tài nguyên nước chung của cả
nước; quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông liên tỉnh, nguồn nước liên tỉnh và
quy hoạch tài nguyên nước của tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương);...
- Về Bảo vệ tài nguyên nước:
Bổ sung quy định cụ thể về các biện
pháp phòng, chống ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt nguồn nước; các biện pháp ứng
phó và khắc phục sự cố ô nhiễm nguồn nước; giám sát tài nguyên nước; bảo vệ và
phát triển nguồn sinh thủy; hành lang bảo vệ nguồn nước; bảo đảm sự lưu thông
dòng chảy,... nhằm tăng cường các biện pháp phòng chống ô nhiễm, suy thoái, cạn
kiệt nguồn nước và bảo vệ các dòng sông. Đồng thời, Luật cũng đã chỉnh sửa, bổ
sung một số nội dung quy định về bảo vệ nước dưới đất; bảo vệ nguồn nước sinh
hoạt; xả nước thải vào nguồn nước và quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân được
cấp phép xả nước thải vào nguồn nước nhằm tăng cường các biện pháp bảo vệ nước
dưới đất và quản lý, giám sát chặt chẽ các hoạt động xả nước thải vào nguồn nước,...
- Về khai thác, sử dụng tài nguyên nước
Bổ sung các quy định về tiết kiệm
nước nhằm thực hiện chủ trương chống lãng phí trong khai thác, sử dụng tài
nguyên nước, các quy định về chuyển nước lưu vực sông; điều hòa, phân phối tài
nguyên nước; thăm dò, khai thác nước dưới đất và các quy định về khai thác, sử
dụng nước cho sinh hoạt. Đồng thời, Luật cũng đã bổ sung các biện pháp để quản
lý quy hoạch, xây dựng và khai thác sử dụng nước của hồ chứa nhằm khai thác, sử
dụng tổng hợp, hiệu quả tài nguyên nước.
- Về phòng, chống, khắc phục hậu
quả tác hại do nước gây ra:
Tập trung điều chỉnh phòng, chống
và khắc phục hậu quả tác hại của nước do hoạt động liên quan khai thác, sử dụng
tài nguyên nước của con người gây ra như phòng chống hạn hán, lũ, lụt, ngập úng
nhân tạo, xâm nhập mặn, sụt, lún đất, sạt, lở bờ, bãi sông. Còn việc phòng, chống
và khắc phục hậu quả tác hại của lũ, lụt, nước biển dâng,... và các tác hại
khác của nước do thiên tai gây ra được thực hiện theo quy định của pháp luật về
đê điều, phòng, chống lụt, bão và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
- Về tài chính về tài nguyên nước
Đây là một chương mới, trong đó
quy định một số trường hợp khai thác tài nguyên nước phải nộp tiền cho nhà nước
như: thủy điện, kinh doanh, dịch vụ, sản xuất phi nông nghiệp và khai thác nước
dưới đất. Những quy định này nhằm coi nước là tài sản của nhà nước, bảo đảm lợi
ích của Nhà nước với tư cách đại diện chủ sở hữu tài nguyên nước, nâng cao ý thức
và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc khai thác, sử dụng nước tiết kiệm,
hiệu quả và bảo đảm sự công bằng.
- Về trách nhiệm quản lý tài
nguyên nước
Quy định cụ thể hơn trách nhiệm
quản lý nhà nước về tài nguyên nước của Bộ Tài nguyên và Môi trường, các bộ,
ngành và của chính quyền địa phương các cấp; bổ sung quy định về việc điều phối,
giám sát lưu vực sông nhằm tăng cường trách nhiệm phối hợp trong việc điều phối,
giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên nước và phòng, chống
tác hại do nước gây ra bảo đảm tính hệ thống, thống nhất của tài nguyên nước
trên lưu vực sông và huy động sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương liên
quan trong việc giải quyết những vấn đề về tài nguyên nước trong khuôn khổ lưu
vực sông.
4. ĐỊNH HƯỚNG
Để hướng tới thực hiện thành
công, hiệu quả quản lý phương thức tổng hợp tài nguyên nước, trong thời gian tới,
Việt Nam sẽ tập trung ưu tiên cho những nhiệm vụ sau:
1) Tập trung triển khai thực hiện
Luật tài nguyên nước năm 2012;
2) Tập trung nâng cao hiệu quả điều
hành các hồ chứa thuộc Quy trình vận hành liên hồ; giám sát việc khai thác, sử
dụng tài nguyên nước, xả nước thải; theo dõi, đánh giá, dự báo tình hình suy
thoái, cạn kiệt, xâm nhập mặn nguồn nước, nhất là các nguồn nước liên quốc gia;
xác định dòng chảy tối thiểu trên một số lưu vực sông lớn, quan trọng;
3) Đẩy mạnh công tác tuyên truyền,
phổ biến quán triệt Luật tài nguyên nước, công tác giáo dục, truyền thông nâng
cao ý thức, trách nhiệm, nhất là trong việc chấp hành pháp luật trong việc bảo
vệ tài nguyên nước, phòng, chống ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt nguồn nước; đồng
thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong
lĩnh vực tài nguyên nước;
4) Nâng cao chất lượng, đẩy nhanh
tiến độ công tác thẩm định hồ sơ cấp phép, đồng thời tăng cường công tác kiểm
tra, xử lý việc thực hiện các quy định của giấy phép;
5) Tăng cường công tác điều tra,
đánh giá tài nguyên nước, triển khai xây dựng các trạm quan trắc tài nguyên nước,
xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia về tài nguyên nước; đẩy mạnh
công tác quy hoạch, trước hết là triển khai quy hoạch tổng thể điều tra cơ bản
tài nguyên nước.
6) Thực hiện đánh giá tác động của
biến đổi khí hậu và nước biển dâng đối với tài nguyên nước trên lưu vực sông Đồng
Nai - Sài Gòn và vùng châu thổ sông Cửu Long, đề xuất các giải pháp nhằm thích ứng
với những hậu quả do tác động của biến đổi khí hậu gây ra đối với tài nguyên nước;
xây dựng, điều chỉnh kế hoạch, quy hoạch phát triển phù hợp với những biến động
của tài nguyên nước;
7) Kiện toàn bộ máy, tăng cường
năng lực quản lý tài nguyên nước ở các cấp; thành lập các tổ chức quản lý lưu vực
sông và triển khai thực hiện các nhiệm vụ điều phối, giám sát trên một số lưu vực
sông lớn, quan trọng;
8) Đẩy mạnh và tăng cường hợp tác
với các nước có chung nguồn nước với Việt Nam và các quốc gia, các tổ chức quốc
tế trong lĩnh vực tài nguyên nước.
9) Triển khai thực hiện “Kế hoạch
hành động quốc gia về nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ, sử dụng tổng hợp tài
nguyên nước’’.
Tác giả bài viết: CỤC QUẢN LÝ TÀI
NGUYÊN NƯỚC
Viết và chia sẻ bình luận:
Like để cập nhật các bài viết qua facebook. Cảm ơn bạn đã ghé thăm, ủng hộ!