Một cuộc tọa đàm về ngôn ngữ giới trẻ vừa được tổ chức chiều 29/3 tại Trung tâm Văn hóa Pháp L’Espace (24 Tràng Tiền, Hà Nội) với sự tham gia của các diễn giả: PGS. TS Văn Như Cương, họa sỹ Thành Phong, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, PGS. TS ngôn ngữ Phạm Văn Tình.
Một
hiện tượng tự nhiên
Viết và chia sẻ bình luận:
Like để cập nhật các bài viết qua facebook. Cảm ơn bạn đã ghé thăm, ủng hộ!
Nhà
phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, bằng cách mở đầu rất thú vị (ông đọc nguyên
một đoạn đồng dao ngộ nghĩnh chứa các điệp vần liên tiếp: “Chim ri là dì sáo sậu.
Sáo sậu là cậu sáo đen. Sáo đen là em tu hú. Tu hú là chú bồ các…”), giải thích
rằng đặc điểm cố hữu của tiếng Việt là khả năng hiệp vần. Từ những ngày xa xưa,
dân gian đã sử dụng ngôn ngữ có tính vần vè hoặc thậm chí không có ý nghĩa rõ
ràng nhưng hiệp vần ngộ nghĩnh và mang tính chất tượng trưng. Theo lẽ đó, những
câu mà các bạn trẻ hay dùng trong đời sống hàng ngày như Chảnh như con cá cảnh,
Đau khổ như con hổ, Phê như con tê tê… cũng không nhất thiết phải có ý nghĩa cụ
thể nào, lối hiệp vần trong cách sử dụng ngôn ngữ ấy đã thành công khi tạo ra sự
vui tai thích thú cho người nghe.
.jpg)
.jpg)
Đó
là chưa tính đến việc từ vựng là yếu tố luôn luôn biến đổi của một ngôn ngữ. Mỗi
thời đại mới cần đến những từ vựng mới; bởi thế, việc giới trẻ sử dụng những từ
vựng trước đó chưa từng có trong tiếng Việt là điều tự nhiên. Ngoài ra, như nhà
phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên lí giải: Giới trẻ thường nhanh nhạy, nắm bắt
cái mới kịp thời, họ lại khao khát chứng tỏ mình, mong muốn khẳng định sự độc
đáo cá nhân bằng những cái mới lạ. Như vậy, sự hình thành ngôn ngữ giới trẻ thời
hiện đại âu cũng là một hiện tượng tất yếu dễ hiểu. Quan trọng hơn, sự xuất hiện
của ngôn ngữ mới đôi khi lại là công cụ hữu ích giúp con người chuyển tải các sắc
thái ý nghĩa mới. (Có ai ngờ khi từ “hơi bị” ra đời, ngoài những cách nói “hay
hay” mà người ta vẫn thường nghe hàng ngày như “hơi bị đẹp, hơi bị được”, nó lại
giúp Nguyễn Duy sáng tác nên một bài thơ “hơi bị hay”: Giọt rơi hơi bị trong
veo. Mắt đi hơi bị vòng vèo lôi thôi. Chân mây hơi bị cuối trời. Em hơi bị đẹp
anh hơi bị nhàu.)
Còn
PGS. TS. Phạm Văn Tình thì cho rằng, “Trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người
ta đi mãi thì thành đường thôi. Ngôn ngữ cũng vậy, nó là do người ta nói nhiều
mà thành.”
Hài
hước và sâu sắc
“Ngôn
ngữ của các bạn trẻ thời nay, có những câu tôi thích quá, đó là những câu thể
hiện sự chuyển từ cái cũ sang cái mới… làm sao tôi không mê cho được,” PGS. TS.
Văn Như Cương bày tỏ. “Xưa nay ông cha ta vẫn nói ‘Cái khó bó cái khôn’, ấy là
để chỉ cái đói cái nghèo ngăn trở chúng ta thành công trong cuộc sống. Nhưng
trong kháng chiến chống Pháp, cả dân tộc gặp ‘cái khó’ mới ‘ló cái khôn’, nỗ lực
vượt lên mọi khó khăn để chiến đấu. Tuy nhiên, nếu cứ đói mãi, cứ khó mãi, thì
‘cái khó ló cái ngu’, không có cách nào để chúng ta vươn lên được. Ba câu nói
thể hiện sự chuyển biến của ba thời kỳ lịch sử khác nhau chứ hoàn toàn không phải
là sự biến đổi ngôn ngữ tùy tiện.”
Bản
thân họa sỹ Thành Phong khi nhận lời minh họa cho những câu nói thể hiện cách sử
dụng ngôn ngữ mới mẻ của giới trẻ cũng mong muốn tạo được tính “lạ” và hài hước
cho chúng, làm sao để người xem cảm thấy thú vị theo một cách từ trước đến nay
chưa từng có. Rõ ràng, việc PGS. TS. Văn Như Cương bày tỏ thẳng thắn sự đón nhận
nồng nhiệt của ông đối với một số “thành ngữ” hiện đại đã chứng mình rằng ý định
này của người họa sỹ, dù ít dù nhiều, đã thành công. Và không chỉ PGS. TS. Văn
Như Cương, không ít người xem tranh đã bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với những bức
tranh hóm hỉnh, sáng tạo và có chiều sâu ý nghĩa của họa sỹ Thành Phong (đặc biệt
là các bức tranh minh họa cho những câu như Chuẩn không cần chỉnh, Khổ như con
hổ…)
Trí
tuệ dân gian
Theo
PGS. TS. Phạm Văn Tình, sự ra đời của ngôn ngữ mới, cũng như bất kỳ hiện tượng
mới nào trong xã hội, thường gặp phải sự phản đối bởi người ta hay có tâm lí e
ngại cái mới, không thích cái không thân thuộc. Tuy nhiên, ngôn ngữ của giới trẻ
trong thời đại công nghệ thông tin này (dù là ngôn ngữ chat, ngôn ngữ trao đổi
trong các diễn đàn trực tuyến hay ngôn ngữ blog…) đều là sản phẩm của trí tuệ
dân gian. “Có thể bộ phận ngôn ngữ đó chưa được sử dụng trong các văn bản chính
thống, trong các tình huống trang trọng, nhưng chúng ta không nên phủ nhận nó.
Chưa bàn đến việc nó đúng sai hay dở như thế nào, sự xuất hiện của nó cũng là
minh chứng của những sáng tạo đáng ghi nhận trong ngôn ngữ,” ông nói.
Ông
nhấn mạnh, là sản phẩm dân gian, ngôn ngữ có cơ chế tự chọn lọc của riêng nó.
Thời gian sẽ “gạn đục khơi trong”, những yếu tố tích cực sẽ được giữ lại và thừa
nhận rộng rãi. Ông cho rằng không phải ngẫu nhiên mà tiếng lóng và ngôn ngữ
chat được đưa vào bộ từ điển lớn như Oxford, đó là sự ghi nhận chính thức ngôn
ngữ mới đã dung nhập vào đời sống sau một quá trình chọn lọc đủ lâu dài.
“Hãy
cứ xem nó (ngôn ngữ của giới trẻ hiện nay) như một món ăn lạ đang tồn tại, việc
có ăn nó hay không tùy thuộc vào sự lựa chọn của mỗi cá nhân,” ông nói.
Mở
rộng biên độ tiếp nhận
Những
người mang nỗi lo ngôn ngữ hiện đại mà giới trẻ đang dùng sẽ ảnh hưởng tiêu cực
đến sự giàu và đẹp của tiếng Việt có lẽ sẽ thấy nhẹ lòng hơn rất nhiều nếu biết
có một lượng không nhỏ các bạn trẻ đặt câu hỏi xung quanh việc nên “đối xử” với
ngôn ngữ mới này như thế nào để không làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.
PGS. TS. Văn Như Cương cho rằng “giữ gìn sự trong sáng không có nghĩa là khư
khư với cái hiện có”, cũng không phải là kiên quyết loại bỏ cái mới, cái ngoại
lai.
PGS.
TS. Phạm Văn Tình cũng đồng tình với ý kiến này. Ông cho rằng. vốn trong tiếng
Việt đã có nhiều từ gốc tiếng nước ngoài, đặc biệt là tiếng Hán. Việc mượn các
yếu tố nước ngoài có thể làm giàu thêm cho tiếng Việt. Cũng như vậy, việc tiếp
thu hợp lý ngôn ngữ hiện đại của giới trẻ cũng có thể khiến tiếng Việt thêm
phong phú. Điều cần chú trọng ở đây là: Khi sử dụng ngôn ngữ mới của mình, giới
trẻ vẫn cần có ý thức tránh cách dùng tiếng Việt không trong sáng, mà “không
trong sáng” ở đây theo PGS. TS. Văn Như Cương là dùng các từ nước ngoài trong
khi tiếng Việt có từ thay thế, là sử dụng tiếng Việt theo văn phong phương Tây.
Trả
lời câu hỏi của một thính giả về việc liệu có nên để những câu nói của các bạn
trẻ tồn tại trong thế giới @ thay vì tập hợp nó lại dưới dạng chính thống của một
quyển sách, họa sỹ Thành Phong nói rằng không nên gán cho mọi thể loại sách những
ý nghĩa hàn lâm hay giáo dục. Theo quan điểm của cá nhân anh, sách cũng là một
trong những công cụ truyền tải thông tin; do đó, chúng ta không nên phân biệt
việc ngôn ngữ giới trẻ xuất hiện trong sách hay xuất hiện trên mạng.
Phạm
vi thảo luận của buổi tọa đàm còn được mở rộng thêm khi một phóng viên của báo
Tiền Phong ở Tây Nguyên bày tỏ sự ngạc nhiên khi thấy có nhiều lo ngại căng thẳng
đến thế đối với một hiện tượng ngôn ngữ vừa trẻ trung vừa thú vị, trong khi lẽ
ra người lớn nên hòa mình với lớp trẻ và cố gắng hiểu cách suy nghĩ, cách nói
năng của họ hơn. Những người lớn, phải chăng, nên mở rộng biên độ tiếp nhận, chấp
nhận xu hướng mới có gạn lọc để rút ngắn bớt khoảng cách giữa các thế hệ, phóng
viên báo Tiền Phong đặt câu hỏi.
http://tiasang.com.vn